BOŞANMA VE ÇOCUK

Boşanma süreci çoğu zaman çocuklar için yoğun stres ve belirsizlik oluşturmaktadır. Çoğu ebeveynin boşanma kararı ile boşanma arasında geçen ortalama zaman 2-3 yıldır. Ayrıca boşanmadan sonra velayeti alan ebeveynin yaşam düzeni oluşturması da zaman almaktadır. Bu nedenle çocuğun boşanmadan ruhsal olarak etkilenmesi sadece boşanma döneminde değil boşanmadan uzun zaman önce başlamakta boşanmadan sonra da devam etmektedir.

• Ebeveynler boşanma sürecinde önemli bir kaybın yanı sıra öfke, kıskançlık çok kuvvetli olumsuz duygular ve hayal kırıklıkları yaşarlar. Boşanma sürecinde çocukları ve ergenleri ruhsal olarak en önemli faktörler ebeveynlerin duygusal sorunları ve çocuğa karşı tutumlarının değişmesidir.
• Boşanmalarda stresle paralel olarak ruhsal sorunlar ortaya çıkabilir. Belirsizlik sürecinin uzun olması ve başarısız bir araya gelme girişimleri stresi arttırır. Boşanmadan sonra yeni kurulan düzenle ilgili sıkıntılar ek sorunlara neden olabilir.
• Boşanma döneminde ebeveyn çocuk ilişkisi çeşitli nedenlerle olumsuz etkilenebilir. Velayetle ilişkili sorunlar, boşanma sürecinde ebeveynlerin kendi sorunları nedeniyle çocuğa bakım sunma kapasitesinde azalma, çocukların ihtiyaçları ile ebeveynlerin ihtiyaçlarının birbirlerinden ayrılamaması, ebeveynler arasındaki sorunların çocuk ilişkisine yansıması bu ilişkiyi en fazla olumsuz etkileyen nedenlerdir.
• Doğrulanmayacak gerçeklerle diğer ebeveyne karşı çocuğun da katıldığı bir karalama kampanyasıyla çocuğun ebeveynine yabancılaşabilir. Bunun sonucunda ebeveynle görüşmek istememe, ebeveynle görüşmeden önce yoğun huzursuzluk yaşama, ebeveynle birlikteyken yoğun davranış sorunları gösterme, içe çekilme gibi belirtiler görülebilir.

• Ebeveynlerin boşanma süreci, çocuklar için yoğun stres ve belirsizlik oluşturmaktadır. Çoğu ebeveynin boşanma kararı ile boşanma arasında geçen ortalama zaman 2-3 yıldır. Boşanmadan sonra velayeti alan ebeveynin bir yaşam düzeni oluşturması da zaman almaktadır. Bu nedenle çocuğun boşanmadan ruhsal olarak etkilenmesi boşanmadan uzun zaman önce başlamakta ve boşanmadan sonra da devam etmektedir.
• Ebeveynler boşanma sürecinde önemli bir kaybın yanı sıra öfke, kıskançlık gibi çok kuvvetli olumsuz duygular ve hayal kırıklıkları yaşarlar. Boşanma sürecinde çocukları ve ergenleri ruhsal olarak etkileyen en önemli faktörler ebeveynlerin duygusal sorunları ve çocuğa karşı tutumlarının değişmesidir.
• Boşanma süreçlerinde yaşanan olumsuz olaylar ve stresle paralel olarak çocuk ve ergenlerde ruhsal sorunlar ortaya çıkabilir. Belirsizlik sürecinin uzun olması ve başarısız bir araya gelme girişimleri stresi arttırır. Boşanmadan sonra yeni kurulan düzenle ilgili sıkıntılar da ek sorunlara neden olabilir.
• Boşanma döneminde ebeveyn çocuk ilişkisi çeşitli nedenlerle olumsuz etkilenebilir. Velayetle ilişkili sorunlar, boşanma sürecinde ebeveynlerin kendi sorunları nedeniyle çocuğa bakım sunma kapasitelerinde azalma, çocukların ihtiyaçları ile ebeveynlerin ihtiyaçlarının birbirlerinden ayrılamaması, ebeveynler arasındaki sorunların çocuk ilişkisine yansıması bu ilişkiyi en fazla olumsuz etkileyen nedenlerdir.
• Çoğu ebeveyn doğrulanmayacak gerçeklerle diğer ebeveyne karşı bir karalama kampanyası yürütür. Bu karalama kampanyasıyla çocuk ebeveynine yabancılaşabilir ve ebeveynle görüşmek istememe, ebeveynle görüşmeden önce yoğun huzursuzluk yaşama, ebeveynle birlikteyken yoğun davranış sorunları gösterme, içe çekilme gibi belirtiler görülebilir.

Boşanmadan sonra da bir çok faktör çocuğun ruh sağlığını olumsuz etkileyebilir.

• Velayet sorunları
• Ebeveynlerin çocuğa tutarsız yaklaşımlar sergilemesi
• Boşanma süreci nedeniyle çocuğu suçlama
• İmkanlarda belirgin değişimler
• Çocuğun ihmali
• Ebeveynlerin artmış öfke duygusu
• Çocuğa fazla yakınlık ve bağlanma
• Çocuktan beklentilerde artma
• Çocuğa yaslanma, “dert ortağı yapma”
• Çocuk eğitimine aile büyüklerinin katılımı
• Ebeveynlerin flörtleriyle ve yeni evlilikleriyle ilişkili sorunlar

Boşanma sürecinde çocuk ve ergenlerde birbirinden farklı ruhsal belirtiler ortaya çıkabilir. Ortaya çıkan ruhsal belirtiler boşanma sürecindeki stresin süresi ve şiddetinin yanı sıra çocuğun bilişsel, fiziksel ve kişilik özellikleriyle de ilişkilidir. Boşanma süreçlerinde çocuk ve ergenlerde sıklıkla ortaya çıkan ruhsal belirtiler;

• Terk edilme kaygıları
• Sevilmemekten korkma
• Ailenin bir araya geleceğiyle ilgili gerçekle uyumsuz hayaller
• Huy değişikliği
• Agresyon, öfke nöbetleri, kavgacılık
• Mutsuzluk, keyifsizlik, zevk alamama
• Uyku bozuklukları
• Beslenme bozuklukları
• Konsantrasyon güçlükleri
• Akademik sorunlar
• Motor becerilerde gerileme
• Oyun repertuarında daralma
• Ebeveynlere aşırı düşkünlük, eskiden sevilen eşyaya/oyuncağa yeniden bağlanma, tutturma, parmak emme, alt ıslatma gibi yaşından küçük davranışlar sergileme
• Otorite figürleriyle ilgili düşüncelerinin değişmesi
• İntihar düşünceleri ve girişimi

Ebeveynleri boşanan her çocukta ruhsal belirti ortaya çıkmaz. Boşanma sürecinde ruhsal belirti ortaya çıkan ya da travmatik boşanmalardan sonra çocuğa yönelik ruhsal müdahaleler gerekebilir. Bu müdahalelerin temel amacı;

• Ortaya çıkan ruhsal belirtilerin tedavisi ya da terapisi
• Yeni ruhsal belirtiler çıkmaması için önlem almak
• Çocuğun boşanmayı anlamasını sağlamak
• Çocuğun suçlanmasını azaltmak ya da suçu olmadığına vurgu yapmak
• Her zaman sevileceğine ve iyi bakılacağına inandırmak
• Ayrı olduğu ebeveynle sıcak bir ilişkiyi sürdürmesi için desteklemek
• Yeni oluşturulan sistemin sorunlarını belirlemek ve düzenlenmesi için danışmanlık vermek
• Çocuğun sorunlarıyla ilgili ebeveynlerin işbirliği yapmasını sağlamak