İHMAL ve İSTİSMAR

Genel anlamda ihmal çocuğun gereksinimlerinin karşılanmaması olarak tanımlanmaktadır. Yapılması gerekenin yapılmadığı pasif bir durumdur. İstismar ise çocuğa zarar veren tüm davranışları içerir. Yapılmaması gerekenin yapıldığı aktif bir davranıştır.

Fiziksel ihmal

• Gerekli sağlık hizmetlerinin verilmemesi ya da geciktirilmesi
• Fiziksel hastalık ya da yaralanmanın önemsenmemesi
• Aşılarının yaptırılmaması
• Çocuğun evde yalnız bırakılması
• Çocuğun evden kovulması
• Yeterince beslenmemesi
• Temizliğine önem verilmemesi
• Zehirli maddelere ulaşımının engellenmesi için yeterli önlemin alınmaması

Fiziksel istismar

Başta anne babaları olmak üzere yetişkinler tarafından kişinin fiziksel, duygusal, zihinsel ve cinsel gelişimini engelleyen, beden ya da ruh sağlığına zarar veren davranışlar sonucu meydana gelen kaza dışı yaralanmadır. En temel nedenleri istismarcıların öfkelerini kontrol edememeleri ya da çocuk terbiyesi için doğru olduğuna inanılmasıdır.

Aile ve sosyal çevre ile ilgili riskler

• Ekonomik sorunlar, işsizlik, yoksulluk
• Anne ve babada ruhsal bozukluk varlığı
• Anne babanın alkol ve madde kullanımı
• Ailede suç öyküsünün varlığı
• Tek ebeveynli aileler
• Çocukluğunda fiziksel istismara uğramış ebeveynler
• Genç anne-babalar
• Anne baba geçimsizliği
• Sosyal destek eksikliği

Çocuğa ait riskler

• Çocuğun fiziksel, ruhsal hastalığının ya da engelinin olması
• İstenmeyen gebelik sonucu doğmuş çocuklar
• Evlilik dışı doğmuş olan çocuklar
• İstenmeyen cinsiyetten doğan çocuklar

Çocuk ve ergenler birçok nedenle ihmal ve istismarı gizleyebilir.

• Aile bütünlüğünü korumayı amaçlama
• Daha ağır şekilde cezalandırılacağından korkma
• Çocukların bu yaşantıyı istismar olarak algılamama
• Fiziksel istismarı hak ettiklerini düşünme ve cezalarının karşılığı olarak görme
• Söylemekten utanma
• Bir şeyin değişmeyeceğini düşünme

Çocuklarla çalışan profesyonellerin fizik istismarı tanımaları çok önemlidir. Fark edilmeyen çocukların fiziksel ve ruhsal olarak ciddi zarar görme ihtimalleri yüksektir. Fiziksel istismardan şüphelenilmesi gereken durumlar:

• Tedaviye başvurmada gecikme
• Verilen öykünün değiştirilmesi
• Anne ve babanın verdiği öykünün farklı olması
• Öykünün çelişkiler içermesi
• Öykünün çocuğun yaş ve gelişim düzeyi ile uyumsuz olması
• Öykünün çocuğun fiziksel bulgularına uymaması
• Çocuğun kardeşinin suçlanması
• Çocuğun kardeşinde de sık sık yaralanmanın meydana geliyor olması
• Çocuğun anne-babayı suçlaması.

Fiziksel istismara uğrayan çocuklarda önemli ruhsal sorunlar ortaya çıkabilir.

• Çocuklarda gelişim geriliği, kendine zarar verici davranışlar ve intihar girişimlerine neden olabilir.
• Ders başarısızlığı, dikkat dağınıklığı, öğrenme güçlüğü, sınıf tekrarı ve okul devamsızlığı sık görülür.
• Fiziksel istismara uğramış çocuklar yakın ilişki kurmakta zorlanırlar, karşısındakini zorlayıcı davranışlar sergilerler ve duygusal yoğunluğu az olan ilişkiler kurma eğilimindedirler.
• Madde kötüye kullanımı, tehlikeli cinsel davranışlar, davranış bozukluğu görülebilir.
• Depresyon, benlik saygısında azalma, kaygı sorunları, uyku ve iştah sorunları daha fazla görülür.

Değerlendirme:

• Şüphe halinde bir sağlık kuruluşunda detaylı değerlendirme yapılmalıdır.
• Şüphe halinde hızlıca fiziksel, ruhsal ve adli muayene yapılmalı,   adli rapor yazılmalıdır.
• Ailenin diğer bireyleri de değerlendirilmelidir.
• Sağlık merkezinde bu alanda uzmanlaşmış multidisipliner ekibin bulunması ve vakayı bütüncül olarak ele alması önerilmektedir.

Tedavi

1. Koruma:

• Toplumun her kesimine yönelik müdahaleyi içermektedir.
• Aile ve çocuğun koşullarının iyileştirilmesi,
• Ailenin eğitim ve yaşam kalitelerinin artırılması,
• Ekonomik eşitsizliğin giderilmesi,
• Risk etkenlerinin azaltılması,
• Medya desteği ile farkındalığın arttırılması,
• Çocuk koruma politikalarının oluşturulup uygulanması,
• Çocuk yetiştirme konusunda tüm ailelere eğitim verilmesi,
• Ev ziyaretleri ile eğitim (bir çalışmada fiziksel istismarı %40 azalttığı gösterilmiştir).

2. Koruma

• Risk etkenleri olan çocuklara yönelik müdahaleyi içermektedir.
• Sağlık ekiplerinin fiziksel istismar konusunda eğitilmesi
• Aileye iş bulma, para yardımı, eğitim, anne babanın ruhsal tedavisi, çocuğun sık aralarla değerlendirilmesi önemlidir.
• Koruma
• İstismara uğramış çocuğa müdahaleyi içermektedir.
• İlk amaç çocuğun tekrarlayan istismardan korunmasını sağlamaktır.
• Fİ düşünülen hastanın bildirimi yasal olarak zorunludur (TCK 280).
• Aile sosyal açıdan ele alınır, izlenir, sosyal desteklerden yararlanması sağlanır.
• Anne babada ruhsal bozukluklar varsa onlara yönelik ruhsal tedavi uygulanır.
• Ailenin çocuk bakımı, anne babalık becerileri, sorunla başa çıkma becerileri, öfke kontrolü ve istismar alanında eğitim alması gerekmektedir.
• Tüm bu girişimler başarılı olmazsa çocuk aileden uzaklaştırılmaktadır.
• Çocuğa ise, tüm bu müdahaleler sürerken gelişmiş olan ruhsal ve fiziksel bozukluklulara göre tedavi uygulanmaktadır.
• Duygusal ihmal ve istismar
• Duygusal ihmal:
• Çocuğun kendine bakmakla yükümlü kişiler tarafından gerekli ilgi ve sevgiden mahrum bırakılmasıdır.
• Çocuğun sağlıklı ruhsal gelişimi için gerekli olan dokunulma, güven duyma, sınırların öğretilmesi, sosyalleşme, yeterli uyaranın sağlanması ve kendini değerli görebilmenin engellenmesi ya da sağlanmamasıdır.
• Aile içindeki şiddete tanık olmasını engellememek de bir çeşit duygusal ihmaldir.
• Duygusal istismar:
• Çocukların ağır eleştirilere, hakaretlere, küçümsemelere, aşağılayıcı, onur kırıcı, tehdit edici ve alaycı sözcüklere, isim takılmasına, dışlanmaya ve buna benzer olumsuz geri bildirimlere maruz kalmasıdır.
• Fiziksel olmayan ağır cezalandırmaları, reddetmeyi, tek başına bırakmayı, yıldırma girişimlerinde bulunmayı, vaktinden önce yetişkin rolü vermeyi, kendi çıkarlarına kullanmayı, suça yöneltmeyi de içermektedir.
• İntihar ile tehdit etme, aile üyesinin ölümüne yol açmakla suçlama, terk etme, evlilik sorunlarına yol açmakla suçlama, uygunsuz sorumluluk yükleme, yaşa uygun sosyalleşmenin engellenmesi de duygusal istismara örneklerdir.
• Eğitimsel ihmal:
• Çocuğu okula göndermemek, okuldan kaçmasına göz yummak, denetlememek, özel eğitim gereksinimi varsa bunu sağlamamak eğitimsel ihmal olarak tanımlanabilir.
• CİNSEL İSTİSMAR (Cİ) VE İHMAL
• CİNSEL İSTİSMAR
• Cinsel istismar bir hastalık ya da tanı olmamakla beraber karmaşık ve travmatik bir yaşam olayıdır.
• Tanım
• Çocukluk çağı cinsel taciz diyebilmek için 18 yaşından küçük çocuk ile kendisinden en az 5 yaş büyük birisi, taciz aile bireylerinden birisi tarafından ise 2 yaş büyük biri tarafından gerçekleştiriliyor olmalıdır.
• Tanım
• Gelişimsel olarak olgunlaşmamış çocuk veya ergenin tam olarak anlayamadıkları, bilgilendirilerek rıza gösterme yetisine sahip olmadıkları sosyal tabu ve aile rollerini çiğneyen bir cinsel aktivitede yer almalarıdır.
• Tanım
• Bir erişkin ve cinsel olarak olgunlaşmamış bir çocuk arasındaki, erişkinin cinsel arzularını yerine getirmek için ve güç, tehdit veya kandırma yolu ile gerçekleşen cinsel temasdır
• Tanım
• Yetişkinin doyumu için çocuğun cinsel obje olarak kullanılması ve temas içermeyen cinsel dokunmadan tecavüze kadar geniş bir yelpazeyi tanımlayan eyleme cinsel istismar denmektedir.
• Cinsel istismar farklı şekillerde olabilmektedir
• Temas içermeyen cinsel istismar: Cinsel içerikli konuşma, teşhircilik ve röntgencilik
• Cinsel dokunma: İstismarcı kurbana dokunabilir ya da kurbanı kendisine dokunması için zorlayabilir
• Oral- genital cinsel ilişki
• İnterfemoral ilişki: Penetrasyonun olmadığı, sürtünmenin olduğu istismar şekli
• Cinsel penetrasyon: genital, anal ilişki, objelerle veya parmakla penetrasyon olabilmektedir.
• Cinsel sömürü: Çocuk pornografisini ve çocuk fuhuşunu kapsamaktadır
• Yaygınlık oranları %10-40
  • kızlarda %6-61
  • Erkeklerde %3-31
• Kızlarda erkeklere oranla 2.5- 10 kat daha fazladır.
• Ensest bir aile ünitesi içinde karı-koca dışındaki bireylerin ya da yakın kan akrabalığı olanların arasındaki bilinçli cinsel uyarılmayı içeren yakın fiziksel ilişkidir.
• Ensest kanunen evlenmelerine izin verilmeyen iki kişi arasındaki cinsel ilişkidir.
• Ensest en büyük ahlaki kısıtlamadır ve tarihin her döneminde ve her toplumda tanımlanmıştır. En ünlü ensest vakası Yunan mitolojisindeki oedipus efsanesidir.
• Ensest oranı %1-2
• Toplam cinsel suçlar içinde ensestin %2.4-6.3 oranında olduğu düşünülmektedir.
  • Baba-kız %78
  • Erkek-kız kardeş %18
  • Anne-oğul %1
• Baba-kız
• Kardeşler arasında
• Anne-oğul
• Büyükbaba-torun, amca-yeğen, teyze-yeğen v.b.
• Homoseksüel ensest
• Üvey ebeveyn-çocuk
• Çocukta cinsel istismarın risk etmenleri
• Çocukla ilgili riski artırıcı özellikler
  • Kız çocuk olma
  • Erken ergenlikte olma
  • Anneden ya da babadan ayrı olma
  • İlgisiz bir anneye sahip olma
  • Aile yaşamının mutsuz algılanması
  • Üvey baba ile yaşayan kız çocukları
  • Engelli olan çocuklar
  • Çocukta fiziksel ya da ruhsal bozukluğun olması
  • Kız çocuklarında anne rolünü oynama ve ev işlerini yapma
• Çocukla ilgili riski artırıcı özellikler
• Pasif, bağımlı, içe dönük, kaygılı, korkulu, güçsüz, endişelerini dile getiremeyen, sorunlu davranışı tanımayan ve ifade edemeyen, kendini koruma becerisi az olan çocuklar.
• Çocukla ilgili riski azaltıcı özellikler
  • Sınırları konusunda net olan ve bunları ifade edebilen çocuklar
  • Sözelleştirme yeteneği olan çocuklar
  • Sorunları fark edip bunlarla ilgili konuşan çocuklar
  • Kendi düşüncelerini dile getirmekten kaçınmayan çocuklar.
• Aile ile ilgili riski artırıcı özellikler
  • Evlilik sorunlarının varlığı
  • Ebeveynlerden birinin ya da her ikisinin kaybı
  • Zayıf bağlanmanın olması
  • Sosyal olarak izole aile
  • Evde üvey babanın varlığı
  • Annenin ev dışında olması, çalışması
  • İstismara uğramış kardeş varlığı
  • Ailede daha önceden var olan ensest öyküsü
  • Yoğun dinsel yapılanma
  • Aşırı koruyucu anne baba tutumu
  • Ebeveynlerden birinin alkol sorununun olması
• Aile ile ilgili riski artırıcı özellikler
  • Anne ve babanın düşük eğitim düzeyinde olması
  • Ebeveynlerin katı ve cezalandırıcı bir tutumla eğitim vermesi
  • Ailenin çocuğa yetersiz cinsel eğitim vermesi
  • Babanın şefkat göstermeyen bir tutumunun olması
  • Kötü ebeveyn- çocuk ilişkisi
  • Ebeveynlerin değişken duygudurumlarının olması
• Aile ile ilgili riski artırıcı özellikler
  • Ebeveyne ait fiziksel ya da ruhsal bozukluklar
  • Ailede başka türlü istismarın da olması
  • Babanın kızına aşırı kıskanç bir tavır sergilemesi
  • Ebeveynlerin yabancılara karşı düşmanca ve paranoid bir tutumda olması
  • Anne ve babanın cinsel yaşantılarında sorunların olması
• Aile ile ilgili riski artırıcı özellikler
  • Öfkelerini başkalarına yansıtan, kendi davranışlarının sorumluluğunu kabul etmeyen, duyarsız, baskıcı, dürtüsel, empati yeteneğinden yoksun, antisosyal özellikleri olan, cinsel istismar olmasa da çocukla cinsel içerikli etkileşim kuran, öfke kontrolü olmayan ebeveynler.
  • Cinsel istismar olasılığının düşük olduğu aileler
  • İşbirliğine açık, saygılı, çocuğun gereksinimlerini ön planda tutan
  • Çocuğun tepkilerinin ve duygusal gereksinimlerinin farkında olan
  • Empati yeteneğine sahip
  • Kendi davranışlarının sorumluluğunu alabilen
  • Kontrolcü olmayan aileler.
• İstismarı gerçekleştiren kişi ile ilgili risk etmenleri
  • Kişinin, sabıkasının olması
  • ilgisiz aileye sahip olması
  • daha önceden cinsel tacize uğramış olması
  • sapkın cinsel ilgilerinin olması
  • ve psikopatisinin olması risk etmenleridir.
  • İstismarı gerçekleştiren kişi ile ilgili risk etmenleri
• İstismarcı kişiler sıklıkla aile içinde ve sosyal teması sınırlı, içe kapanık, eşi ya da ailesi ile sosyal ilişki kuramayan, psikoseksüel ve sosyal açıdan immatür yapıdadır.
• Cinsel istismar sonrası…
• Cinsel taciz sonrası görülen akut tepkiler;
  • Şok, donuklaşma, sosyal çekilme, inkar, olağan üstü sakin ve olaya mesafeli olma olabilir.
  • Ancak ağlama ve öfke de görülebilir. Saldırganın tekrar geleceği ve davranışını tekrarlayacağı korkusu olabilir.
• Cinsel taciz sonrası görülen akut tepkiler;
  • Ensest kurbanları genelde güvendikleri kişilerden böyle bir davranışa maruz kaldıkları için şaşkınlık içinde olabilirler.
  • Kendini suçlama ve utanç
  • Aniden ortaya çıkan ve tekrarlayan masturbasyon davranışı
  • Ani çıkan baştan çıkarıcı tavırların başlaması
  • Gelişim dönemi ile uyumsuz cinsel konuşma ve davranışlar görülebilir.
• Cinsel taciz sonrası uzun vadede görülen tepkiler;
  • Kronik anksiyete
  • Yalnızlık hisleri
  • Somatik ve depresif belirtiler
  • Öfke, intihar düşünceleri
  • TSSB belirtileri
  • Fobik belirtiler
  • Cinsel kimlik bozukluğu (?)
  • Uyku ve yeme bozuklukları
  • Davranım bozukluğu, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
  • Düşük benlik saygısı
• Cinsel taciz sonrası uzun vadede görülen tepkiler;
  • Karşıt olma karşıt gelme davranışları
  • Alkol ve diğer madde bağımlılıkları
  • Antisosyal davranışlar ve suç işleme ,
  • Fiziksel, sosyal ve zihinsel gelişim problemleri
  • Sosyal içe çekilme
  • Kişiler arası ve yaşıt ilişkilerinde bozukluk
  • Kendine fiziksel zarar verme görülebilir.
• Yaşlara göre ruhsal belirtiler:
• Bebeklik – 4 Yaş:
  Tuvalet eğitiminde bozulmalar (idrar veya kaka kaçırma)
  · Cinsel içerikli sözcüklerde artma
  · Cinsel organları ile aşırı fiziksel uğraş
  · Oyunlarında cinsel içeriğin fazlalığı (cinsel eylemlerin diğer çocuklarla veya bebeklerle taklit edilmesi )
  · Uyku bozuklukları
  • Okul öncesi çocukların bilişsel ve dil gelişiminin yeterli olmaması nedeniyle değerlendirilmeleri güçtür.
  • Bu çocuklarda bu tür yaşantılar oyunlar veya fantezilerde açığa çıkabilmektedir.
• 4 – 6 Yaş:
• Korku (yetişkinlerden, özellikle erkeklerden aşırı derecede korkma)
  · Cinsel içerikli sözcük ve davranışlarda artma (cinsel organları gösterme, cinsel organları ile aşırı fiziksel uğraş veya açık masturbasyon)
  · Cinsel ilişkiyi ayrıntılı bilme (cinsel ilişkiye tanık olma veya katılmadan kuşkulanılmalıdır)
• 7 – 12 Yaş:
• Okul başarısında düşme
  · Korku (özellikle yetişkinlerden)
  · Depresif belirtiler
  · Travma sonrası stres bozukluğu belirtileri
  · Yaşa uygun olmayan davranışlarda artma (anne ya da abla davranışı gösterme)
  · Cinsel konularla aşırı uğraşma
  · Cinsel saldırganlık (başkalarını cinsel ilişkiye zorlama)
  · Aşırı veya açık masturbasyon
• Ergenlerde:
• Evden kaçma veya eve gitmede isteksizlik
  · Duygulanımda dalgalanma
  · Kendine zarar verme, özkıyım girişimleri
  · İlaç ve alkol kötüye kullanımı
  · Uygunsuz cinsel davranışlar (flörte erken başlama, kışkırtıcılık, arkadaşlarını cinsel ilişkiye zorlama)
  · Davranım bozuklukları (okuldan ve evden kaçma, yalan söyleme, çalma ve saldırgan davranışlar )
• Görülebilecek fiziksel bulgu ve belirtiler
• Sık idrar yolu enfeksiyonları
• Çiş kaçırma
• Kaka kaçırma
• Rectal ya da vajinal zedelenme belirtileri
• Genital veya anal ağrı, kaşıntı, sıyrıklar, kanama
• Göğüste, karında ve üst bacakta berelenmeler
• Gebelik
• Karın ağrısı
• Kronik kabızlık
• Ağrılı dışkılama
• Cinsel yolla geçen hastalıklar, akıntı
• Cinsel davranış ve cinsel kimlikte bozulmalar, erotikleştirme, duygusal yakınlığı cinsel temastan ayırt edememe ya da cinsel inhibisyon görülebilir. Bazı tepkiler travmanın üstesinden gelmede yineleme ya da kaçınma yollarının kullanıldığı anlamına gelir.
• Yapılmış olan bazı çalışmalarda; ensest kurbanlarında, gölge şeklinde figürler, çevresel gölge alanında hareketler, müdahale edici, kötüleyici, yönlendirici ve yardım edici sesler gibi algı bozuklukları bildirilmiştir.
• Ruhsal belirtilerin şiddetini etkileyen etkenler
• Çocuğun yaşı (geç çocukluk, erken ergenlik)
• İstismarcının mağdura yakınlığı
• İstismarcı ve mağdur arasındaki yaş farkı
• Cinsel istismarın tipi
• İstismar sırasında fiziksel şiddetin kullanılması
• Süre ve sıklığı
• Ailenin istismara bakış açısı
• İstismarı saptamak neden güç?
• Aile içinde saklama eğiliminin olması
• Cinsel istismarın farklı şekillerde gerçekleşmesi
• Yapılan muayenelerin standart olmaması
• Muayene eden kişilerin deneyimleri
• Muayene zamanı gibi etkenler cinsel istismarın saptanmasını güçleştirmektedir.
  • Cinsel istismarın en sık ortaya çıkış şekli çocuğun istismarı doğrudan söylemesidir.
• CİNSEL İSTİSMARDA GÖRÜŞME TEKNİKLERİ
• Görüşmecinin kendini tanıtması, bu görüşmenin ya da değerlendirmenin kimin istediğini, bu görüşmenin neden yapıldığı ve görüşmeden sonra kimlere bilgi verileceği ya da raporlanacağının açıklanması
• Çocukla bilgi almadan önce bilgi alınabilecek tüm kaynaklarla görüşme yapılmalı: Adli birimler, kolluk kuvvetleri, öğretmen ya da rehber öğretmen, sağlık çalışanları, sosyal hizmet birimleri, aile, istismarla ilgili bilgisi olan yakınları
• CİNSEL İSTİSMARDA GÖRÜŞME TEKNİKLERİ
• Daha önce tutulmuş tüm raporlar gözden geçirilmeli
• İstismardan sonra ortaya çıkabilecek ruhsal belirtiler ve davranışsal değişiklikler sorgulanmalı
• İyi bir gelişimsel öykü
• Ailede cinselliğin nasıl ele alındığı, çocuğun aldığı cinsel eğitim ve istismardan korunma eğitimi öyküsü
• ÇOCUKLA GÖRÜŞME
• Mümkünse video kaydı ya da ses kaydı alarak rahat bir ortamda görüşme yapma
• Çok sayıda görüşme yapmama (görüşme süreleri normal görüşmeden daha uzun olabilir)
• Çok küçük yaşta değilse çocukla yalnız görüşme
• ÇOCUKLA GÖRÜŞME
• Öncelikle çocuğun yaşadığı başka bir olayı nasıl anlattığı, o olaydaki duyguları, abartıları, öyküleme biçimi değerlendirilmeli
• Gerçeği söylemenin onun için anlamını gündelik yaşam olayları ya da oyunda değerlendirme
• Beden parçaları ve cinsel davranışlarla ilgili nasıl bir bilgisinin olduğunu sorgulama (resimler ya da anatomik bebekler kullanılabilir)
• ÇOCUKLA GÖRÜŞME
• İlk önce olaydan bahsetme ve olayla ilgili kendi ifadelerini müdahale etmeden dinleme, başlangıçta çok soru sormama
• Çocuğun öyküsü bittiğinde ya da tıkandığında açık uçlu basit sorularla yönlendirme
• Hikayeyi tamamladıktan sonra anlaşılanın özetlenerek yansıtılması ve doğru anlaşıldığından emin olma
• Hikayede tutarsızlıklar varsa eleştirel olmadan anlamaya yönelik sorular sorma
• Görüşme içeriğine bakılmaksızın katılımı ve cesareti için çocuğa teşekkür etme
• ÇOCUKLA GÖRÜŞME
• Görüşmenin sonunda aşağıdaki soruların cevabı net olarak alınmış olmalıdır:
• Suçu kim ya da kimler işledi?
• Ne yaptı?
• Nerede oldu?
• Kaç kez oldu?
• Ne zaman başladı ve ne zaman bitti?
• Olaya tanık olan kimse var mı? Ya da adli süreçte kullanılabilecek kanıtlar var mı? (mesajlar, resimler, kayıtlar)
• Çocuğa bir şey anlatması söylenmiş mi?
• DEĞERLENDİRME
• Bilişsel değerlendirme: zeka, dikkat vb.
• Detaylı ruhsal değerlendirme
• Ebeveyn ölçekleri
• Fiziksel değerlendirme
• Bildirim Zorunluluğu Olmayan Durumlar

Normal cinsel oyunlar istismar olarak ele alınmamalıdır. Bu karar verilirken çocuklar arasındaki yaş farkı, çocuğun gelişim düzeyi, zorlamanın olup olmaması ve eylemin tehlike içerme durumu göz önünde bulundurulmalıdır!!!

• Tedavi
• İkincil gelişen ruhsal rahatsızlıklara yönelik tedavi
• Travmatik yaşantı üzerinde çalışılma.
• Cinsel istismarı önleme stratejileri:
• Çocuk odaklı eğitim:
• Cinsel organları yaralandığı ya da hastalandığında, yalnız doktorların veya ana babalarının dokunabileceği öğretilmelidir.
• Kendilerini cinsel açıdan kötüye kullanmak isteyen kişilere “hayır” demeleri öğretilmelidir.
• Rahatsız olacakları herhangi bir biçimde, kendilerine dokundurtmama hakkına sahip oldukları öğretilmelidir.
• Cinsel yönden kötüye kullanıma kalkışan biriyle karşılaştıklarında oradan hemen uzaklaşmaları öğretilmelidir.
• Çocuk odaklı eğitim:
• Cinsel organlarına dokunan bir büyük ile ilgili “sır” saklamamaları öğretilmelidir.
• Cinsel yönden kötüye kullanıma kalkışan birisi ile karşılaştıklarında “yüksek sesle bağırmaları” öğretilmelidir.
• Cinsel kötüye kullanıma kalkışan biriyle mücadele etmede “vurma, tekme atma” gibi davranışlar öğretilmelidir.
• Cinsel yönden kötüye kullanıldıklarını kime (anne ve babaya) ve nasıl anlatacakları öğretilmelidir.
• Cinsel organların anatomik isimleri doğru olarak öğretilmelidir.
• Çocuk odaklı eğitim:
• En başta olası kurbanlar güçlendirilmelidir.
• Çocuklara iyi, kötü ve belirsiz şekilde dokunma arasındaki farkın öğretilmesi
• Bedenin özel olduğunun öğretilmesi
• Bedenlerini korumaları gerektiği öğretilmelidir
• Çocuklara birisi dokunup anlatmamasını söylendiğinde bile anlatmaları konusunda yüreklendirilmelidir. Bunun yararı hem korumadır hem de var ise daha önce yaşanmış olan bir istismarı ortaya çıkarabilmektir.
• Toplumun eğitilmesi: Ebeveyn eğitimi
• İstismarcının rehabilite edilmesi: İstismar eden kişi eğitilmeli ve ruhsal destek sağlanmalı
• ADLİ KONULAR

Bilirkişilik

• Kanunla kendilerine bilirkişilik görevi verilen kişiler bilirkişiliği kabul etmek zorundadır.
• Bilirkişiler her yıl adalet komisyonları tarafından düzenlenir. Listeye girmeyenlerden de bilirkişilik istenebilir.
• Özel nedenler olmazsa değerlendirme süreci 3 aydır. Özel nedenlerde bu süre uzatılabilir.
• Bilirkişilik çerçevesinde rapor yazılır. Ayrıca bilirkişiler mahkeme tarafında da dinlenebilir.
• Bilirkişiler kendisinin bu durumdan zarar görmesi, kişilere yakınlıkları ve mesleki uğraşıları nedeniyle bilirkişilikten çekilebilir.
• ADLİ KONULAR

Tedbir Kararları

• Suça sürüklenen ve korunma ihtiyacı olan çocuklar için destekleyici tedbirler (ailenin yanınd) ve koruyucu tedbirler alınabilir.
• Çocuk Koruma Kanununun (ÇKK) 5. Maddesinde alınacak tedbirlerin nasıl uygulanacağı belirtilmektedir.
• ÇKK 11. Maddesi ceza sorumluluğu olmayan çocuklar için güvenlik tedbiri uygulamasının zorunlu olduğunu belirtmektedir.
• Güvenlik tedbirine ek olarak danışmanlık, eğitim, bakım, sağlık ve barınma konularında ilave tedbirler alınabilir.
• Sağlık tedbiri, çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlığının korunması ve tedavisi için gerekli geçici veya sürekli tıbbî bakım ve rehabilitasyonunu, bağımlılık yapan maddeleri kullananların tedavilerinin yapılmasını içerir.
• Danışmanlık tedbiri çocukların bedensel, zihinsel, psikososyal, duygusal gelişimini desteklemek için verilir.
• Birçok tedbir kararı alındıysa koordinasyonun sağlanmasından Adalet Bakanlığı sorumludur.
• Tedbirleri sosyal hizmetler müdürlüğü, çocuğun velisi ve çocukla ilgilenen profesyoneller talep edebilir. Kararı mahkeme verir.
• ADLİ KONULAR

Ceza Sorumluluğu 

• 12 yaştan küçük çocuklarda cezai sorumluluk yok. 15 yaş altı sağır ve dilsizler içinde aynı durum geçerli. Sorumluluk için bir değerlendirmeye de gerek yok.
• 12-15 yaş çocuklar ve 15-18 yaş sağır-dilsizler için cezai sorumluluk hakim kararına bağlanmış hakim bu kararı bilirkişi görüşüne göre veriyor. Bu çocukların işlemiş oldukları suçun hukuki anlam ve sonuçlarını algılama ve bu fiille ilgili davranışlarını yönlendirme yeteneğinin yeterince gelişip gelişmediğinin saptanmasını gerekli görmektedir.
• Algılama-yönlendirme yeteneğini değerlendirme sürecinde çocuğun yaptığı eylemin farkında olma durumu, bu eylemin diğer eylemlerden farkı, niye böyle bir eyleme kalkıştığı, eylemin doğuracağı sonuçlar, başkalarının görebileceği zararlar ve kendisine verebileceği zararlar değerlendirilmelidir.
• Çocuğun eğitim durumu, aile özellikleri, sosyoekonomik özellikleri, eylemi gerçekleştirdiği sıradaki koşullar, çevresinden edindiği değerler algılama-yönlendirme yeteneğini etkileyen diğer etmenlerdir. Ayrıca suçla ilgili suçun tipi, işlenme şekli, çocuğun suç öncesi ve sonrası davranış biçimi ve kendini savunma şekli değerlendirmeye katılması gereken diğer unsurlardır.
• 15-18 yaş arasındaki çocuklar ile 18-21 yaş arası sağır dilsizlerin cezai sorumlulukları var. Cezalarda indirim yapılır. Sadece ceza sorumluluğunu ortadan kaldıran bir akıl sağlığı sorununda ceza sorumluluğu ortadan kalkar.
• Cinsel İstismar

Madde 103 (yeni kanun-2014):

• Çocuğu (15 yaşını tamamlamamış veya tamamlamış olmakla birlikte fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama yeteneği gelişmemiş) cinsel yönden istismar eden kişi 8-15 yıl hapis cezası alır.
• Cinsel istismarın sarkıntılık düzeyinde kalması halinde 3-8 yıl hapis cezası verilir.
• Sarkıntılık düzeyinde kalmış suçun failinin çocuk olması hâlinde soruşturma mağdurunun vasisinin şikayetine bağlıdır.
• Cinsel istismarın vücuda organ veya cisim sokulmasıyla gerçekleştirilmesi durumunda, 16 yıldan aşağı olmamak üzere hapis cezasına hükmolunur.
• Suçun; a) Birden fazla kişi tarafından birlikte b) İnsanların toplu olarak bir arada yaşama zorunluluğunda bulunduğu ortamların sağladığı kolaylıktan faydalanmak suretiyle, c) Üçüncü derece dâhil kan veya kayın hısımlığı ilişkisi içinde bulunan bir kişiye karşı ya da üvey baba, üvey ana, üvey kardeş veya evlat edinen tarafından, d) Vasi, eğitici, öğretici, bakıcı, koruyucu aile veya sağlık hizmeti veren ya da koruma, bakım veya gözetim yükümlülüğü bulunan kişiler tarafından, e) Kamu görevinin veya hizmet ilişkisinin sağladığı nüfuz kotare kullanılmak suretiyle işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
• Madde 103 (yeni kanun-2014):
• Cinsel istismarın çocuklara karşı silah kullanmak suretiyle gerçekleştirilmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
• Cinsel istismar için başvurulan cebir ve şiddetin kasten yaralamaya neden olması halinde, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır.
• Suç sonucu mağdurun bitkisel hayata girmesi veya ölümü hâlinde ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verilir.
• Eski Kanun (2014 öncesi)
• Cocuğu cinsel istismara uğratanlar 3-8 yıl ceza alır.
• Vücuda organ ve bir cisim sokulması şeklindeki istismarlar 8-15 yıl ceza alır
• Çocuğu korumakla yükümlü olanlar tarafından ya da birden fazla kişi tarafından gerçekleştirildiğinde ceza yarı oranında arttırılır.
• Cebir ve tehdit kullanıldığında ceza yarı oranında arttırılır.
• Cebir ve şiddet yaralanmaya neden olursa ayrıca yaralanma nedeniyle ceza verilir.
• Mağdurun beden ve ruh sağlığı bozulursa 15 yıldan az olmayacak şekilde ceza verilir.
• Mağdur bitkisel hayata girer ya da ölürse müebbet hapis cezası verilir.
• Yeni yasanın olumlu ve olumsuz yönleri
• Eski yasada ruhsal değerlendirmenin zorunlu olması çocuğun ruhsal hastalıklarının belirlenmesi ve tedavisi açısından faydalıydı.
• Eski yasaya göre çocukların çoğuna ruh sağlığının bozulduğu yönünde rapor verildiği için cezalar 15 yıldan az olmuyordu.
• Yeni yasayla ruhsal değerlendirmeler ve rapor için gereken uzun prosedürler azaldı.
• Eski yasayla cezalar çoğunlukla çocuk psikiyatrisi uzmanının raporuna göre belirleniyordu. Yeni düzenlemeyle ruh sağlığı birimlerinin iş yükü azaldı.
• Kanunlarla ilgili tartışma alanları
• Yaşıtlar arasında isteğe dayalı cinsellik?
• Yaş sınırı?
• Sarkıntılık tanımı ve sınırları?
• Cezalardaki geniş aralıklar ve indirimler?

İhmal; çocuğun temel gereksinimlerinin karşılanmamasıdır. Çocuktan sorumlu olan kişilerin yapması gerekenleri yapmadıkları pasif bir durumdur. İstismar ise çocuğa zarar veren tüm davranışları içerir. Yapılmaması gerekenin yapıldığı aktif bir davranıştır. Duygusal, fiziksel ve cinsel olmak üzere temelde üç tür ihmal ve istismar vardır.

Duygusal ihmal ve istismar

• Duygusal ihmal; çocuğa kendine bakmakla yükümlü kişilerin çocuğa gerekli ilgi ve sevgiyi vermemesidir. Çocuğun sağlıklı ruhsal gelişimi için gerekli olan dokunulma, güven duyma, sınırların öğretilmesi, sosyalleşme, yeterli uyaranın sağlanması ve kendini değerli görebilmenin engellenmesi ya da sağlanmamasıdır. Aile içindeki ciddi tartışmalara ve şiddete tanık olmasını engellememek de bir çeşit duygusal ihmaldir.
• Duygusal istismar; çocukların ağır eleştirilere, hakaretlere, küçümsemelere, aşağılayıcı, onur kırıcı, tehdit edici ve alaycı sözcüklere, isim takılmasına, dışlanmaya ve buna benzer olumsuz geri bildirimlere maruz kalmasıdır. Fiziksel olmayan ağır cezalandırmaları, reddetmeyi, tek başına bırakmayı, yıldırma girişimlerinde bulunmayı, vaktinden önce yetişkin rolü vermeyi, kendi çıkarlarına kullanmayı ve suça yöneltmeyi de içermektedir. İntihar ile tehdit etme, aile üyesinin ölümüne yol açmakla suçlama, terk etme, evlilik sorunlarına yol açmakla suçlama, uygunsuz sorumluluk yükleme, yaşa uygun sosyalleşmenin engellenmesi de duygusal istismara verilebilecek örneklerdir.

Çocukların fiziksel olarak ihmal edilmesi sık görülen bir durumdur. Çocuklar çeşitli şekillerde fiziksel ihmale uğrayabilir. Sıklıkla görülen fiziksel ihmal biçimleri;

• Gerekli sağlık hizmetlerinin verilmemesi ya da geciktirilmesi
• Fiziksel hastalık ya da yaralanmanın önemsenmemesi
• Aşılarının yaptırılmaması
• Çocuğun evde yalnız bırakılması
• Çocuğun evden kovulması
• Yeterince beslenmemesi
• Temizliğine önem verilmemesi
• Zehirli maddelere ulaşımının engellenmesi için yeterli önlemin alınmaması

Fiziksel istismarın en sık görülen nedenleri çocuklardan sorumlu olan kişilerin (ebeveynler, eğitimciler, bakıcılar vb.) öfkelerini kontrol edememeleri ya da çocuk terbiyesi için doğru olduğuna inanmalarıdır.

Fiziksel istismar; başta ebeveynleri olmak üzere yetişkinler tarafından çocuk ve ergenlerin fiziksel, duygusal, zihinsel ve cinsel gelişimini engelleyen, beden ya da ruh sağlığına zarar veren davranışlar sonucu meydana gelen kaza dışı yaralanmadır.

Çocuk, aile ve sosyal çevre ile ilgili bazı faktörler fiziksel istismar riskini arttırır.

• Aile ve sosyal çevre ile ilişkili en sık görülen risk faktörleri; ekonomik sorunlar, işsizlik, yoksulluk, anne ve babada ruhsal bozukluk varlığı, ebeveynlerin alkol ve madde kullanımı, ailede suç öyküsünün varlığı, tek ebeveynli aileler, çocukluğunda fiziksel istismara uğramış ebeveynler, genç anne-babalar, anne baba geçimsizliği ve sosyal destek eksikliğidir.
• Çocuğa ait riskler ise çocuğun fiziksel, ruhsal hastalığının ya da engelinin olması, istenmeyen gebelik sonucu doğmuş çocuklar, evlilik dışı doğmuş olan çocuklar ve istenmeyen cinsiyetten olmadır.

Çocuk ve ergenler birçok nedenle ihmal ve istismarı gizleyebilir.

• Aile bütünlüğünü korumayı amaçlama
• Daha ağır şekilde cezalandırılacağından korkma
• Çocukların bu yaşantıyı istismar olarak algılamama
• Fiziksel istismarı hak ettiklerini düşünme ve cezalarının karşılığı olarak görme
• Söylemekten utanma
• Bir şeyin değişmeyeceğini düşünme

Çocuklarla çalışan profesyonellerin fizik istismarı tanımaları çok önemlidir. Fark edilmeyen çocukların fiziksel ve ruhsal olarak ciddi zarar görme ihtimalleri yüksektir. Fiziksel istismardan şüphelenilmesi gereken durumlar:

• Tedaviye başvurmada gecikme
• Verilen öykünün değiştirilmesi
• Anne ve babanın verdiği öykünün farklı olması
• Öykünün çelişkiler içermesi
• Öykünün çocuğun yaş ve gelişim düzeyi ile uyumsuz olması
• Öykünün çocuğun fiziksel bulgularına uymaması
• Çocuğun kardeşinin suçlanması
• Çocuğun kardeşinde de sık sık yaralanmanın meydana geliyor olması
• Çocuğun anne-babayı suçlamasıdır.

Fiziksel istismara uğrayan çocuklarda önemli ruhsal sorunlar ortaya çıkabilir.

• Çocuklarda gelişim geriliğine, kendine zarar verici davranışlara ve intihar girişimlerine neden olabilir.
• Ders başarısızlığı, dikkat dağınıklığı, öğrenme güçlüğü, sınıf tekrarı ve okul devamsızlığı fiziksel istismara uğrayan çocuklarda sık görülür.
• Fiziksel istismara uğramış çocuklar yakın ilişki kurmakta zorlanırlar, karşısındakini zorlayıcı davranışlar sergilerler ve duygusal yoğunluğu az olan ilişkiler kurma eğilimindedirler.
• Madde kötüye kullanımı, tehlikeli cinsel davranışlar ve davranış bozukluğu görülebilir.
• Depresyon, benlik saygısında azalma, kaygı sorunları, uyku ve iştah sorunları fiziksel istismara uğramayanlara göre daha fazla görülür.

Cinsel istismar           

• Bir erişkin ya da kendinden büyük biri ile cinsel olarak olgunlaşmamış bir çocuk arasındaki, erişkinin cinsel arzularını yerine getirmek için güç, tehdit veya kandırma yolu ile gerçekleşen cinsel temastır.
• Cinsel istismar farklı şekillerde olabilmektedir. Oral, genital, anal ilişki, sürtünme ve dokunma sık görülen cinsel istismar biçimleridir. Cinsel içerikli konuşma, cinsel içerikli yayınlar izletme, teşhircilik gibi temas içermeyen davranışlar da cinsel istismar olarak değerlendirilir.
• Cinsel istismara uğrama tahmin edilenden çok fazladır. Çocuklar ve aileler çeşitli nedenlerle istismarı gizledikleri için tam oranı bilmek mümkün değildir. Çeşitli çalışmalarda çocukluk ve ergenlik yıllarında cinsel istismara uğrama oranının %10-30 olduğu saptanmıştır. Kız çocuklarda daha fazla görülmekle birlikte erkek çocuklarda da azımsanmayacak düzeydedir.

Cinsel istismara uğrayan çocuklarda olaydan hemen sonra önemli ruhsal belirtiler görülürken bu belirtilerin bir kısmı yaşam boyu sürebilir.

• Cinsel taciz sonrası görülen akut tepkiler; donuklaşma, içe çekilme, ağlama, öfke, olayın tekrarlayacağı korkusu görülebilir. Çocuklar istismar nedeniyle kendilerini suçlayabilirler. Çocukların gelişim dönemleriyle uyumsuz cinsel konuşma ve davranışlar da görülebilir.
• Cinsel taciz sonrası uzun vadede görülen tepkiler; yoğun kaygı ve korkular, yalnızlık hissi, mutsuzluk, keyifsizlik, bedensel belirtiler, yoğun öfke ve intihar düşünceleri, uyku ve yeme sorunları, gelişimde duraksama, akran ilişkilerinde sorunlar, şiddetli davranışsal sorunlar, alkol ve madde kullanımı görülebilir.

Cinsel istismar çocukların yaşına göre farklı ruhsal belirtilere neden olabilir.

• Okul öncesi yaş grubundaki çocuklarda tuvalet eğitiminde bozulmalar (idrar veya kaka kaçırma), cinsel içerikli sözcükler kullanma, cinsel organları ile aşırı fiziksel uğraş, cinsel içerikli oyunlar oynama, uyku sorunları, yeme sorunları, huy ve davranış değişiklikleri görülebilir.
• Okul dönemindeki çocuklarda; ders başarısında düşme, dikkatini odaklayamama, öfkesini kontrol edememe, kolay irkilme, erişkinlerden korkma, yeni ortaya çıkan şiddetli kaygı ve korkular, mutsuzluk ve keyifsizlik, yaşına uygun olmayan davranışlar sergileme, cinsel konularla aşırı uğraşma, başkalarını cinsel davranışlara zorlama, uyku ve iştah sorunları ortaya çıkar.
• Ergenlerde; duygudurumunun dalgalı olması, yoğun korku ve kaygılar, okuldan ve evden kaçma, yalan söyleme, çalma ve saldırgan davranışlar, uygunsuz cinsel davranışlar, alkol ve madde kullanma, kendine zarar verme sık görülen ruhsal ve davranışsal belirtilerdir.

Gelişim sürecinde çocuklar arasında görülen normal cinsel oyunlar istismar olarak ele alınmamalıdır. Bu karar verilirken çocuklar arasındaki yaş farkı, çocuğun gelişim düzeyi, zorlamanın olup olmaması ve eylemin tehlike içerme durumu göz önünde bulundurulmalıdır!!!

Çocuk ve ergenlerde istismarın ruh ve beden sağlığını önemli düzeyde ve yaşam boyu etkileyen boyutları vardır. Bütün çocukların fiziksel istismardan koruyacak önlemlerin alınması gerekir.

• Çocukları ve ergenleri korumanın en önemli aşaması toplumun her kesimine yönelik alınması gereken önlemlerdir. Fiziksel istismarın bir çocuk eğitimi yöntemi olmadığı anlatılarak tüm ailelere çocuk yetiştirme konusunda eğitim verilmelidir. Medya ve sosyal medya desteği ile istismar konusunda farkındalık arttırılabilir. Çocukları koruma yönünde daha iyi politikaların da oluşturulup daha da önemlisi bunların uygulanması gerekir. Ayrıca istismar için risk oluşturan ekonomik eşitsizlik, ekonomik sorunlar ve işsizlik gibi risk faktörlerine yönelik önlem alınmalıdır. Aile ve çocuğun yaşam koşullarının iyileştirilmesi ihmal ve istismar riskini azaltır.
• Çocukları korumanın ikinci aşaması önemli düzeyde risk altında olan çocuklara yönelik alınması gereken önlemlerdir. Bu çocukları belirlemek için çocuklarla çalışan tüm profesyonellerin eğitilmesi ve bu konudaki bilinçlerinin artması gerekmektedir. Aileye iş bulma, para yardımı, eğitim, anne babanın ruhsal tedavisi, çocuğun sık aralıklarla fiziksel ve ruhsal olarak değerlendirilmesi önemlidir.
• Korumanın üçüncü aşaması istismara uğramış çocuğa müdahaleyi içermektedir. Bu aşamada temel amaç çocuğu tekrarlayan istismarlardan korumak ve istismarın oluşturduğu fiziksel ve ruhsal sorunlara yönelik tedavi uygulamalarıdır. Çocuklarla çalışan tüm profesyoneller için fiziksel, duygusal ve cinsel istismar bildirimi zorunludur. Önlemlere rağmen istismara uğramaya devam eden çocukların bulundukları ortamlardan uzaklaştırılması ve çocuk koruma modellerinden faydalandırılması gerekir.

Çocukları cinsel istismardan korumanın en önemli aşamalarından biri çocuğa istismardan korunma eğitimi vermektir.

• Cinsel organlara yaralandığı ya da hastalandığında, yalnız doktorların veya ana babalarının dokunabileceği öğretilmelidir.
• Çocuklara iyi, kötü ve belirsiz şekilde dokunma arasındaki farkın öğretilmesi gerekir. Rahatsız olacakları herhangi bir biçimde, kendilerine dokundurtmama hakkına sahip oldukları öğretilmelidir.
• Kendilerini cinsel açıdan kötüye kullanmak isteyen kişilere “hayır” demeleri öğretilmelidir.
• Cinsel yönden kötüye kullanıma kalkışan biriyle karşılaştıklarında oradan hemen uzaklaşmaları öğretilmelidir.
• Cinsel organlarına dokunan bir büyük ile ilgili “sır” saklamamaları öğretilmelidir.
• Cinsel yönden kötüye kullanıma kalkışan birisi ile karşılaştıklarında “yüksek sesle bağırmaları” öğretilmelidir.
• Cinsel kötüye kullanıma kalkışan biriyle mücadele etmede “vurma, tekme atma” gibi davranışlar öğretilmelidir.
• Cinsel yönden kötüye kullanıldıklarını kime (anne ve babaya) ve nasıl anlatacakları öğretilmelidir.
• Cinsel organların anatomik isimleri doğru olarak öğretilmelidir.